«We leven niet alleen in een ruimte van cultureel erfgoed – we dragen er verantwoordelijkheid voor»

«We leven niet alleen in een ruimte van cultureel erfgoed – we dragen er verantwoordelijkheid voor»

— Michail Kozjoechovski, Oktober 2016.


In het museum van schone kunsten in Jekaterinburg zijn de Hermitagedagen gestart, in het kader waarvan zeer interessante activiteiten zijn gepland. De ontmoeting met de leider van de vrijwilligersdienst van de Hermitage, Michail Kozjoekovski, is daar één van – in het licht van de projectvorming «Hermitage-Oeral» konden wij de mogelijkheid om met Michail te praten over de werking van de openbaring van het creatieve potentieel van de vrijwilligers en de verheven missie van deze nobele beweging in de moderne wereld niet voorbij laten gaan.

— Michail Joerevitsj, is het gelukt kennis te maken met Jekaterinburg?

— Dit is mijn eerste aankomst hier, aangezien mijn kennismaking met de culturele tradities slechts een paar dagen geleden is begonnen. We hebben gepraat met vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties en musea, die zich interesseren in de ontwikkeling van de vrijwilligersbeweging. Dit alles, hoop ik, zal ons helpen in het organisatieplan van de vrijwilligersdienst, binnen het begrijpen van de opgaves die komen te staan voor hen, die deze werkzaamheden binnen de culturele sfeer zullen vormen.

Helaas ben ik weinig bekend met de vrijwilligersbeweging in de Oeral en met plezier zal ik deze leren kennen. Ik kan niet zeggen, dat er al een uniform concept van interactie is gevormd, maar het is erg goed en belangrijk, dat er aan begonnen is. Ik heb een opmerkelijke ervaring in het organiseren van het werk van de vrijwilligersdienst bij de Staatshermitage, maar ik begrijp, dat daar bepaalde tradities zich al hebben ontwikkeld wat betreft het aantrekken van vrijwilligers, hun gedragsregels, hun eigen methode van betrokkenheid, een concept, wat zich onderscheidt van alle varianten van het aantrekken van vrijwilligers naar de culturele sfeer in de wereld. Wij zijn in deze zin uniek. Maar ons systeem heeft zich gevormd dankzij het feit dat wij ons in een unieke stad en een uniek museum bevinden – de Hermitage, die zich focust op veelvuldige culturele tradities en bekend is over de hele wereld. Maar hier, in Jekaterinburg, reken ik er erg op dat men mij zal helpen te begrijpen, waarmee de jeugd van deze stad leeft, wat deze nieuwe generatie inspireert, en wat hen kan helpen zich te verenigen om nieuwe interessante projecten te creëren.

— Waarin ligt het unieke karakter van het werk van de vrijwilligersdienst van de Hermitage?

— Bij ons speelt de ervaring van medewerkers van het museum, die wij vele jaren in het vrijwilligerswerk betrekken, een enorme rol. Naast hun professionele werkzaamheden nemen ze met plezier deel aan de ontwikkeling van vrijwilligersprojecten en kunnen ze zich in een compleet nieuwe richting schikken. Maar wij op onze beurt kunnen niet zonder specialisten werken. Ze helpen ons bijvoorbeeld om kostuums te naaien: voor het project «Palmyra, tot leven geblazen!» heeft de beheerder van de afdeling beeldhouwwerken ons geholpen kostuums te maken van de derde eeuw van ons tijdperk. Zonder de veelvuldige specialisten die zich bezighouden met onderwijs en projecten, het bestuderen van de antieke wereld en het oosten zouden de vrijwilligers niets kunnen waarmaken. We zouden niet een project op zo’n hoog niveau kunnen neerzetten. Als je je de Hermitage voorstelt, zou een willekeurig imaginair project zich moeten baseren op serieus wetenschappelijk onderzoek. Gelukkig werken wij precies in zo’n dienst, die het mogelijk maakt vele talenten en het enthousiasme van de medewerkers te openbaren en te verenigen, ter resultaat van deze eenwording worden opmerkelijke projecten gecreëerd. En ik kan inderdaad zeggen dat wij één van de meest creatieve structuren van de Staatshermitage zijn: een oproer van ideën, compleet nieuwe formaten van interactie met de afdeling, de zoektocht naar iets nieuws maakt het voor ons mogelijk fantastische activiteiten tot leven te brengen.

Nog één van onze unieke principes is het scheppen van een gevoel van verantwoordelijkheid voor het behoud van cultureel erfgoed bij de vrijwilligers. Een vrijwilliger begint met zijn werkzaamheden binnen de muren van de Hermitage met een duidelijk begrip van deze verheven missie. Wij willen een vrijwilliger in geen geval de indruk geven dat, wanneer hij of zij naar de Hermitage komt, hij of zij voornamelijk mechanisch werk verricht. In geen geval. Achter hem staat niet enkel de vrijwilligersdienst, voor wiens werkzaamheden hij of zij verantwoordelijkheid draagt, maar ook het museum de Hermitage, het beste museum, het hele wereldlijke erfgoed – en dat moet hij of zij voelen. Natuurlijk is het erg lastig om zoiets te voelen, maar het moet duidelijk zijn dat een willekeurig idee, een willekeurig project dat door een vrijwilliger is gecreëerd, deze belangrijke missie vervult. Vanuit dit globale, ridderlijke, nobele idee werken de vrijwilligers, vervullen ze de meest uiteenlopende taken, van het legen van de prullenbak tot het uitladen van dozen of het verwelkomen van gasten: zelfs binnen deze niet zeer creatieve werkzaamheden ligt een hogere missie, een vrijwilliger staat altijd klaar om moeilijkheden te overwinnen, zijn tijd op te offeren, dringend iemand te vervangen. Mij lijkt het dat alleen voor deze verheven missie, het globale idee, het ook nodig is gelijkwaardige diensten op willekeurige plaatsen in de wereld te creëren. De vrijwilligersdienst – soms een bepaald persoon, soms de hele dienst – is voortdurend werken aan jezelf. En ondanks het feit dat onze dienst al meer dan 13 jaar bestaat blijven we steeds iets beters creëren. We blijven onszelf verbeteren. Waarschijnlijk klinken al deze woorden banaal. Maar wij proberen daadwerkelijk antwoord op de vraag te geven, waarom de jeugd vandaag cultuur erfgoed nodig heeft. We hebben een compleet project, wat erop is gericht de jonge mensen te helpen te begrijpen, welke rol ze in het behoud ervan kunnen spelen. Constant speelt het idee dat wij niet alleen in een ruimte van cultureel erfgoed leven – we dragen er verantwoordelijkheid voor. We kunnen niet onverschillig zijn over wat ermee in de wereld zou gebeuren. We kunnen niet zeggen dat het ene belangrijk is omdat het direct verband houdt met je werk, maar het andere niet belangrijk is omdat het ver van je af ligt. Zo zou het niet moeten zijn.

Toen wij het project gewijd aan de verschrikkelijk gebeurtenissen in Palmyra opzetten, bedachten we de naam «Palmyra, tot leven geblazen!» ervoor. Zo hebben we voor onszelf bepaald wat we willen bereiken – dat iedere deelnemer van het project maximaal erin betrokken is, direct deelneemt aan het «inblazen» van dat leven, van de wederopbouw van Palmyra, en voelt dat het vertrouwd is geworden. Vandaar ook de vorm: een inklapbare interactieve maquette van de tempel van Bel, een enorme kaartenpuzzel van Palmyra, die je kan leggen en waarmee je als het ware de stad opnieuw kan opbouwen. We hebben niet het recht om cultuur te vergeten en in het bijzonder cultuur kapot te maken. Terwijl we slechts op dit principe steunen beginnen we al voorzichtig datgene wat naast ons ligt te behandelen..

Natuurlijk ontstonden er om deze reden bij ons erg veel vragen. Journalisten vroegen waarom we ons met Palmyra bezighouden – er zijn immers zoveel problemen in de buurt! Maar als we onszelf laten denken, dat dit iets kleins en onbetekenends is, dan kunnen we niet de waarde begrijpen van wat zich naast ons bevindt. Op dit principe steunt ook het werk van de vrijwilligersdienst. Wij proberen steeds het doel te begrijpen, te voelen, en we leren onszelf en de rol van musea in de maatschappij beter begrijpen. Ook lijkt het bij, dat met deze nobele missie vrijwilligers uit de meest verschillende kringen van Jekaterinburg kunnen verenigd kunnen worden, en dit zal de basis zijn, die ervoor zorgt dat veel interessante projecten gecreëerd kunnen worden. Maar het belangrijkste – en dat zal de belangrijkste bonus en de primaire reden zijn – is dat je begrijpt, welke verantwoordelijkheid je hebt, dan zul je werk vervullen, wat iemand anders als gering beschouwt, van weinig belang, routineus, op een gepast niveau.

— U hebt verteld dat de vrijwilligersdienst van de Hermitage een uniek system heeft om mensen aan te trekken. Vertel er eens wat meer over.

Met veel plezier trekken wij vertegenwoordigers van verschillende nationaliteiten binnen ons werk aan, en zeer veel studenten uit verschillende landen komen naar ons. We hebben al goede banden met universiteiten ontwikkeld, waarvandaan buitenlandse studenten hierheen komen voor een studie of stage. Veel studenten zijn onmiddelijk enthousiast en bereid tijd te besteden aan onze projecten. Voor ons is het heel belangrijk, alleen van een andere ervaring kunnen we iets nieuws creëeren.

De uitvoering van een eigen project is voor ons heel belangrijk – dit is ook de belangrijkste drijfveer van werkzaamheden van een vrijwilliger. Voor een periode binnen het werk moet een vrijwilliger verplicht deelnemen aan een bepaald project samen met een team van gelijkgestemden. Daarom krijgt een vrijwilliger letterlijk vanaf de eerste dag de opgave een eigen project uit te voeren – en dat betekent, dat hij of zij met nog meer ijver alle kanten van het werk onderzoekt, alle varianten van de werkzaamheden bekijkt, niet alleen binnen de dienst zelf, maar ook in de buurt, uitgaande van welk interessant idee hij zou kunnen voorstellen. Het is belangrijk dat het project te maken heeft met de ontwikkeling van de museumkunde, onderwijsprogramma’s, betrekking bij de vrijwilligersdienst, interactie met onderwijsprojecten en universiteiten. In de regel biedt ieder project een compleet nieuwe kijk, die ons de mogelijkheid biedt onszelf beter te begrijpen en compleet nieuwe ideëen te verzinnen en voor te stellen.

De verantwoordelijkheid die vanaf de eerste dag op de schouders van de vrijwilliger ligt maakt het voor hem mogelijk zich met onderzoek bezig te houden, een nieuw woord uit te spreken, een nieuw idee voor te leggen. Het zou goed zijn als het ons zou lukken ook hier iets gelijkwaardigs te creëren, steunend op de ervaring van het culturele leven van Jekaterinburg. Ik denk dat hier een nieuwe werking van de openbaring van het creatieve potentieel van de opgroeiende (en niet alleen!) generatie ligt.

— Bent u zelf vrijwilliger geweest?

— Ik ben vrijwilliger voor het leven! Dat is mijn missie. Ik zeg altijd tegen de vrijwilligers: wanneer ik buiten de muren van de Hermitage treed, moeten julie begrijpen, dat jullie niet het recht hebben om aan een verdwaalde toerist of buitenlander voorbij te lopen. Hoe bescheiden of verlegen je ook bent, jullie hebben het recht niet er omheen te lopen. Ook al weet je het antwoord niet – ga er naar toe, vraag, probeer te helpen. Vanaf de eerste dag leren de vrijwilligers te helpen. Het is duidelijk dat zij niet de kennis hebben, die de mensen hebben, die hier lange tijd werken. Maar op een vraag van een willekeurige bezoeker het antwoord “Ik weet het niet, ik ben hier net” geven mag niet. Je moet samen met deze bezoeker lopen, erachter komen, het antwoord vinden. Zeg hem : nu gaan we erachter komen, we doen alles, het komt allemaal goed.

Deze instelling wordt de kern van een persoon voor zijn hele leven. En, zoals de regel luidt blijven mensen, die naar ons komen, altijd bij ons in dienst. Simpelweg omdat zo’n ervaring niet spoorloos voorbij gaat, het is een belangrijke leerschool. Het klinkt waarschijnlijk verheven, erg pathetisch, maar als we de lat niet hoog leggen, dan zullen we ons niet aanpassen aan het idee van maximalisme en idealisme, dan kunnen we niet een belangrijke prestatie in het leven volbrengen – een eerlijke, waardige burger opvoeden, voor wie geschiedenis, cultuur, het kleine en grote moederland en onze aarde een betekenis hebben.

— Maar is er iets wat een vrijwilliger in de culturele kring onderscheidt van een vrijwilliger, laten we zeggen, in de sportieve kring of de ecologische kring?

— Naar mijn mening moet er voor iedereen een grote taak liggen. Wij zijn erg bevriend met vrijwilligersorganisaties in Petersburg, die hun ding doen. Verder begrijpen wij prima, dat de werkomstandigheden in ons opmerkelijke museum simpelweg niet te vergelijken zijn met de zware omstandigheden bij andere organisaties, die nog grotere opgaves krijgen, en waarvan de vrijwilligers zware stress ondervinden. Daarom proberen wij altijd aan die mensen een stukje begrip te tonen, ons respect, wij zijn altijd bereid deel te nemen aan gezamenlijke acties en activiteiten. Daaronder nemen de vrijwilligers van de Hermitage zeker deel aan stedelijke en sportieve activiteiten, nemen deze op zich en zijn bereid hun ervaring te delen. Zo wordt de Hermitage onderdeel van een groter geheel. En begrip ervoor dat wat wij allemaal één groot stuk werk leveren moet bij alle vrijwilligers aanwezig zijn.

Het onderscheidt ligt er waarschijnlijk ook in dat binnen datzelfde principe, waarover ik al gesproken heb – in het bijzonder de houdingen tegenover cultureel erfgoed, bewustzijn van de verheven missie. Daarbij verdelen we vrijwilligers niet over verschillende werkzaamheden – ieder moet bereid zijn willekeurig werk te verrichten. We kunnen aan een project werken, waarbij we sterke kanten, kennis en vaardigheden van elke persoon gebruiken, maar daarbij zijn we bereid op een willekeurig moment ons los te maken van onze creatieve opgave en samen dozen los te maken, vuilnisbakken te legen, invaliden te ontvangen, een vrachtwagen met speelgoed te lossen enzovoorts. En we houden daarvan: een gemeenschappelijke zaak verenigt, maakt ons beter bevriend.

— Waarom wint de vrijwilligersbeweging vandaag de dag zo aan kracht? Waarom heeft de maatschappij vrijwilligers nodig?

— Ik ben erg blij, dat ze in de regering eindelijk het belang en de noodzaak van de educatieve betekenis van vrijwilligerswerk voor de jeugd hebben begrepen. In mijn tijd hadden we de Komsomol, veel goede dingen werden vrijwillig-verplicht gedaan, maar zulk werk had niet altijd een educatief effect. Het is goed en prachtig, dat er nu de mogelijkheid van het opgroeien en opvoeden van kinderen, van de jeugd, van onze maatschappij is verschillen, maar ook op basis van vrijwilligerswerk. Dit biedt de mogelijkheid de krachten van niet-professionele mensen en specialisten te bunden, te leren over het leven via een oudere generatie en niet uit boeken of massamedia, maar door deelname aan een gemeenschappelijke zaak.

Hiervoor zijn geen alternatieven: hier ligt de eenwording, de verantwoordelijkheid voor je medemens, en het gevoel van de waarde van het menselijk leven, de betekenis van geschiedenis en tradities. Dit alles verenigt de wens liefde te tonen op een voor de mens natuurlijke wijze. Dit initiatief, wat in iedere mens leeft, is simpelweg noodzakelijk. Soms sluiten we ons op in ons eigen individualisme, in het besluiten van onze persoonlijke problemen, maar we lijden er echt onder, dat er niet naar ons geluisterd wordt, dat we onszelf niet uit kunnen drukken, wat we doormaken, wanneer we verdeeldheid rondom ons zien. En wat is het toch mooi, als er manieren zijn die ervoor zorgen dat als we niet alles kwijtraken, we dan de belichaming van al het goede vinden, wat er in ons, onze buren en onze vrienden leeft. En hier moeten we op ons best gebruik van weten te maken.

Interviewer: Darja Mitjoerina, Oktober 2016.